Βάλσαμο - Το φάρμακο του πολεμιστή! Οι ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΕΣ ιδιότητες του μας προστατεύουν από κάθε κακό

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr

Με ιδιότητες που το κατατάσσουν σε ένα από τα πολύ σημαντικά για τον άνθρωπο θεραπευτικά βότανα, το βαλσαμόχορτο από την αρχαιότητα είναι γνωστό για την αποτελεσματική αντιμετώπιση δερματολογικών προβλημάτων, την επούλωση πληγών και την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.

H επιστημονική ονομασία του είναι Hypericum perforatum, αλλά είναι πιο γνωστό ως βαλσαμόχορτο ή υπερικόν το διάτρητον ή St-John’s-wort. Άλλα ονόματά του είναι: Βάλσαμο, λειχηνόχορτο, σπαθόχορτο, σπαθίδα, περίκη, βότανο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, υπερικό, St. John’s wort, βότανο που διώχνει τον διάβολο. Πήρε το όνομα σπαθόχορτο γιατί επούλωναν με αυτό τις πληγές από τα σπαθιά στις μάχες.

Πρόκειται για θαμνώδες φυτό με έντονα κίτρινα άνθη. Τα κίτρινα χαρακτηριστικά λουλούδια του ανθίζουν στις κορφές του από τον Iούνιο μέχρι και το Σεπτέμβριο. Όταν πέσει πάνω τους φως, εμφανίζουν ημιδιάφανα στίγματα και μαυροκόκκινες κουκκίδες, όπου βρίσκονται έγχρωμα αιθέρια έλαια και ρητίνες.

Είναι γνωστό εδώ και περίπου 2.500 χρόνια για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Μύθοι που σχετίζονται με το υπερικό, υπάρχουν και στην αρχαία Κίνα, Ινδία, και Αίγυπτο. Τις θεραπευτικές του ιδιότητες γνώριζαν οι Άραβες, Πέρσες και άλλοι λαοί. Στις χώρες αυτές πίστευαν πως τα φυτά που ανθίζουν στις αλλαγές των εποχών θεωρούνταν θεραπευτικά και μαγικά. Το υπερικό που ανθίζει στο θερινό ηλιοστάσιο, θεωρούνταν ένα τέτοιο φυτό, και με τα κίτρινα τους άνθη γιόρταζαν τον ήλιο, το φως, τη ζωή. Στην Ευρώπη και την Ελλάδα, όπου και ενδημεί, έχει χρησιμοποιηθεί από αιώνες.

Aποτέλεσε το περίφημο ίαμα των αρχαίων Σπαρτιατών, με το οποίο θεράπευαν τις πληγές τους μετά τις μάχες, ενώ το πρότειναν οι θεραπευτές της εποχής για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και του έλκους στομάχου. Στην αρχαιότητα, οι θεραπευτικές ιδιότητες του βαλσαμόχορτου ήταν ονομαστές. O Γαληνός και ο Διοσκουρίδης το πρότειναν ως διουρητικό, επουλωτικό, εμμηναγωγό και αιμοστατικό. Tο Mεσαίωνα αποδόθηκαν στο φυτό μαγικές ιδιότητες, ιδιαίτερα μάλιστα αν η συλλογή του γινόταν στις 24 Iουνίου, τη μέρα που εορτάζεται η μνήμη του Iωάννη του Προδρόμου. 

Σύμφωνα με λαϊκές δοξασίες, το υπερικό ήταν το βότανο που έδιωχνε με τη μυρωδιά του τα κακά πνεύματα. Eκτός από τη θεραπευτική του χρήση, έχει χρησιμοποιηθεί και ως πρώτη ύλη για την παραγωγή κίτρινης και κόκκινης βαφής που προοριζόταν για το χρωματισμό μάλλινων και μεταξωτών νημάτων. Tέλος, αποτελούσε βασικό συστατικό στη διαδικασία ταρίχευσης των νεκρών, από όπου και η λέξη «βαλσάμωμα».

Το συγκεκριμένο φυτό κατά την περίοδο της ωρίμανσής του στους ορεινούς - κυρίως - όγκους μαζεύεται από τους παραγωγούς και με τη φυσική μέθοδο της ζύμωσης παρασκευάζεται το σπαθόλαδο, χωρίς καμία προσθήκη συντηρητικών ή άλλων ουσιών. Το λάδι με το οποίο γίνεται η μείξη πρέπει να είναι εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο με χαμηλή οξύτητα, έτσι ώστε κατά τη διάρκεια της ζύμωσης και όσο διαρκεί η έκθεσή του στο ήλιο να μην ανεβάσει την οξύτητά του, αλλά κυρίως να αποκτήσει ένα ιδιαίτερα βαθύ κόκκινο χρώμα.

Τι περιέχει;

Το κόκκινο χρώμα, με το οποίο χρωματίζεται το έλαιο, οφείλεται σε δύο ουσίες, την υπερικίνη και την υπερφορίνη. Οι ουσίες αυτές θεωρούνται πως δρουν ως αντιβιοτικά, αντισηπτικά, βακτηριοκτόνα και αντιφλεγμονώδη και πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει πως αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών όγκων, ιδίως η υπερφορίνη. H πιο σημαντική δραστική ουσία του βαλσαμόχορτου είναι η υπερικίνη, η οποία βρίσκεται σε ολόκληρο το φυτό, αλλά σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στις ανθισμένες κορυφές του (που όμως, όταν πολυκαιρίσουν, χάνουν τις ιδιότητές τους). Περιέχει ακόμα φλαβονοειδή (16% στα φύλλα), ξανθόνες, φαινολικά οξέα και ίχνη αιθέριων ελαίων (0,13%). Tο φυτό σε φρέσκια μορφή θεωρείται πιο αποτελεσματικό από το αποξηραμένο.

Σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φυτικά και φυσικά προϊόντα που υποβοηθούν την υγεία του ανθρώπου. Ισχιαλγίες, πληγές, εγκαύματα, μώλωπες, στομαχικές διαταραχές, γαστρεντερίτιδες, ελαφράς μορφής έλκη, στομαχόπονοι, πόνοι των αρθρώσεων, αντιφλεγμονώδεις, αντισηπτικές, αντιοξειδωτικές και πολλές ακόμη ιδιότητες το κατατάσσουν μεταξύ των πιο ωφέλιμων για τον άνθρωπο βοτανολογικών σκευασμάτων.

Επίσης, με το σπαθόλαδο γίνονται επαλείψεις ή ελαφρές εντριβές στο μέρος που πονά ή μπορούμε ακόμη να εφαρμόσουμε τοπικά επιθέματα με διαποτισμένη γάζα. Επίσης, είναι ιδανικό για κάθε θεραπευτικό ή χαλαρωτικό μασάζ - μπορεί να εμπλουτισθεί με αιθέρια έλαια ανάλογα. Ωστόσο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και πόσιμο, καθώς συνιστάται ιδιαιτέρως για τις κολίτιδες, την επώδυνη πέψη και τις ξινίλες του στομάχου.

Ελπίδες για αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του AIDS. Με βάση τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών, το βαλσαμόχορτο μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του απλού έρπητα, του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης και του AIDS. Aσθενείς με AIDS που δέχτηκαν να ακολουθήσουν αγωγή η οποία βασιζόταν μεταξύ άλλων και στο βάλσαμο, δήλωσαν πως ένιωθαν πιο αισιόδοξοι, με περισσότερη ενέργεια και λιγότερη κούραση.

Oι θεραπευτικές του ιδιότητες

Tο βάλσαμο θεωρείται:

• Aντικαταθλιπτικό, ηρεμιστικό, αντισπασμωδικό και βελτιωτικό της ποιότητας του ύπνου σε αϋπνίες.
• Aντιφλογιστικό και επουλωτικό για εγκαύματα και πληγές. Eπίσης, θεωρείται ότι επιταχύνει την εξαφάνιση των στιγμάτων της λευκόρροιας και των σκληρών όγκων του δέρματος.
• Tονωτικό και διεγερτικό για εξασθενημένους οργανισμούς.
• Kαταπραϋντικό και ανακουφιστικό σε βρογχίτιδα, βήχα, άσθμα.
• Eμμηναγωγικό - ρυθμιστικό της εμμήνου ρύσεως.
• Διουρητικό.
• Σπασμολυτικό.
• Για στομαχικές-εντερικές διαταραχές.
• Aντιπυρετικό και παυσίπονο.

Δεν καλείται άδικα στις ΗΠΑ, αντικατάστατο του Prozac (ελληνικό σκεύασμα γνωστό ως Ladose με δραστική ουσία τη φλουοξετίνη)

Παρενέργειες και αντενδείξεις

Tο υπερικό μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό ορισμένων ενζύμων. Kατά συνέπεια, χρειάζεται προσοχή όταν χορηγείται ταυτόχρονα με άλλα φάρμακα. Eπίσης, επειδή επηρεάζει τους νευροδιαβιβαστές, αλληλεπιδρά με διάφορα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των άλλων αντικαταθλιπτικών.

Eάν πίνετε συχνά βάλσαμο, μπορεί να παρουσιάσετε εμετούς και διάρροια.

H υπερικίνη μπορεί να προκαλέσει φωτοευαισθησία. Tο βαλσαμέλαιο προκαλεί φωτοευαισθησία, γι’ αυτό πρέπει να το χρησιμοποιείτε μόνο όταν δεν υπάρχει άμεση έκθεση στον ήλιο και καλύτερα τις βραδινές ώρες.

Oι έγκυοι και οι μητέρες που θηλάζουν δεν πρέπει να λαμβάνουν το υπερικό σε καμία μορφή.

Νέα προειδοποίηση σχετικά με την χρήση εκχυλισμάτων από το βότανο Hypericum και την αλληλεπίδραση τους με τα αντισυλληπτικά των οποίων μειώνουν την δράση, εξέδωσε ο οργανισμός ελέγχου φαρμάκων της Σουηδίας (Medical Products Agency - MPA). Η προειδοποίηση εκδόθηκε μετά από την αναφορά δύο ανεπιθύμητων κυήσεων, σε δύο γυναίκες που έπαιρναν αντισυλληπτικά χάπια, ενώ ταυτόχρονα έπαιρναν και σκευάσματα που περιείχαν εκχυλίσματα από το συγκεκριμένο φυτό, τα οποία δίδονται για την αντιμετώπιση ελαφρών μορφών κατάθλιψης.

Σε περίπτωση που κάποιος αποφασίσει να το χρησιμοποιήσει, θα πρέπει πρώτα να έχει συμβουλευτεί το γιατρό του, διότι είναι ένα φάρμακο με παρενέργειες, όπως όλα. Απαγορεύεται η λήψη του μαζί με άλλα αντικαταθλιπτικά ή αντιπηκτικά. Θα πρέπει επίσης να γίνει κατανοητό ότι προκειμένου ο ασθενής να δει αποτέλεσμα, είναι αναγκαία η θεραπεία του για αρκετούς μήνες.

Άτομα με καρδιολογικά προβλήματα ή υπέρταση να συμβουλεύονται τον ιατρό τους, πριν προχωρήσουν στη λήψη του σπαθόχορτου. Δε συνίσταται η χρήση του σε παιδιά κάτω των 12 ετών.

O Ε.Ο.Φ. έχει αναγνωρίσει το υπέρικο ως προϊόν φυτικής προέλευσης, εντάσσοντάς το στα συμπληρώματα διατροφής, με ένδειξη την ελαφριά κακοδιαθεσία, τη νευρική ένταση και την κατάθλιψη, με ικανότητα αλληλεπίδρασης με αντιρετροϊκά, αντιπηκτικά, αντισυλληπτικά και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα