Λευκά μούρα (mulberries): Οι καρποί με τις εντυπωσιακές θεραπευτικές ιδιότητες

Η μουριά είναι καρποφόρο δέντρο της άνοιξης, διαδεδομένο σε όλη την Ελλάδα. Oι καρποί λέγονται μούρα, μόρες αλλά και σκάμνα, από την αρχαία ελληνική συκάμινα. Η μουριά στην αρχαιότητα αναφέρεται ως η σοφότερη των δέντρων. Είναι δέντρο που καρποφορεί τελευταίο την άνοιξη γιατί αναβάλλει την καρποφορία της έως ότου οι συνθήκες γίνουν άκρως ευνοϊκές. 

Ως αποτέλεσμα της χαρακτηριστικής της “αναβολής” το δέντρο ήταν αφιερωμένο στη ρωμαϊκή θεά της σοφίας Minerva (Αθηνά), ενώ πιστεύεται πως η γενική ονομασία της - Morus - προέρχεται από τη λατινική λέξη mora, που σημαίνει καθυστέρηση. 

Υπάρχουν 24 είδη μούρων Morus και περίπου 100 γνωστές ποικιλίες που ευδοκιμούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα τρία πιο γνωστά είδη είναι το λευκό, το μαύρο και το κόκκινο (βλέπε παρακάτω). Ένα δέντρο μουριάς μπορεί να αποδώσει καρπούς διαφορετικού χρώματος που κυμαίνεται από ένα χλωμό λευκό σε ένα βαθύ πορφυρό ή μαύρο. Τα καλύτερα μούρα είναι εκείνα που έχουν γλυκιά γεύση και απότομο τελείωμα. 

Πολύτιμες ιδιότητες 

Αν και οι μουριές καλλιεργούνταν στην Κίνα από το 27 π.Χ. για διάφορους σκοπούς, ο Κινεζικός λαός είχε επίγνωση των θεραπευτικών ιδιοτήτων τους. Από τότε κυριαρχούσε η αντίληψη πως τα μούρα αποτοξινώνουν το ήπαρ και τα νεφρά, θεραπεύουν τον πυρετό, προλαμβάνουν την τριχόπτωση και μειώνουν την αρτηριακή πίεση. Αρκετές μελέτες έχουν ερευνήσει τα επίπεδα αντιοξειδωτικής δράσης που εμφανίζονται στα λευκά μούρα. Επίσης περιέχουν γνωστούς ενισχυτές του ανοσοποιητικού, όπως η βιταμίνη C και Ε. Τα λευκά μούρα είναι πλούσια σε ανθοκυανίνες, τα πολύχρωμα φυτοχημικά, που ευθύνονται για τις αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες τους. Οι ανθοκυανίνες θεωρείται πως προστατεύουν την καρδιά, αναστέλλουν τη συσσωμάτωση αιμοπεταλίων και την αύξηση του οξειδίου του αζώτου και μειώνουν τον κίνδυνο σκλήρυνσης των αρτηριών. 

Κατά καρκίνου, διαβήτη, πάρκινσον και αλτσχάιμερ 

Ερευνητικές δοκιμές έχουν αποδείξει την ικανότητα της ανθοκυανίνης να εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό καρκινικών κυττάρων και το σχηματισμό όγκων. Έχει επίσης αναφερθεί πως βοηθά στην πρόληψη νευρικών δυσλειτουργιών όπως της νόσου του Alzheimer και του Πάρκινσον. Ένα άλλο αντιοξειδωτικό που βρέθηκε στα λευκά μούρα είναι η ρεσβερατρόλη (παρούσα σε κόκκινο κρασί). Η ρεσβερατρόλη, επιδεικνύει παρόμοιες προστατευτικές ιδιότητες με την ανθοκυανίνη, αλλά επίσης ενεργοποιεί τη μείωση της γλυκόζης στο αίμα και της κακή χοληστερόλης (LDL). 

Έχει βρεθεί πως το εκχύλισμα μουριάς μπορεί να αποτελέσει πιθανή θεραπεία για την παχυσαρκία και το διαβήτη τύπου 2. Μια σημαντική έρευνα υποστηρίζει πως η ρεσβερατρόλη μειώνει την αποθήκευση λίπους στο ήπαρ. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η θεωρία συνδέει τις σύγχρονες επιστημονικές μελέτες με την αρχαία κινεζική φαρμακευτική πρακτική κατά την οποία τα μούρα προτάσσονταν για τον καθαρισμό αυτού του ζωτικού οργάνου. 

Βιταμίνες και αντιοξειδωτικά 

Τα λευκά μούρα περιέχουν βιταμίνες, μέταλλα και προστατευτικά αντιοξειδωτικά. Έχουν περισσότερη περιεκτικότητα σε κάλιο από μια μπανάνα (776mg ανά 100γρ). Μια μικρή ποσότητα αποξηραμένων λευκών μούρων καλύπτει σχεδόν το 10% των ημερησίων αναγκών του οργανισμού σε ασβέστιο. Είναι επίσης εξαιρετική πηγή σιδήρου, ένα σπάνιο χαρακτηριστικό για τα μούρα, ο οποίος είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη του οργανισμού και την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τα λευκά μούρα μπορούν να καταναλωθούν μόνα τους ως ένα υγιεινό σνακ ή μαζί με άλλα φρούτα για ένα νόστιμο και θρεπτικό μούσλι. 

Oι μουριές, οι ποικιλίες τους και η καταγωγής τους 

Η μουριά είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό το οποίο κατα το σύστημα Κρόνκουιστ ανήκει στην τάξη των Κνιδωδών (Urticales) και στην οικογένεια μορείδες με 10 είδη φυλλοβόλων δέντρων αλλά και θάμνων. Ιθαγενές φυτό της Βόρειας Αμερικής και της Ασίας. Ο κορμός του δέντρου περιέχει ένα γαλακτώδες υγρό σε άφθονη ποσότητα και γίνεται εμφανές αυτό όταν τραυματιστεί. Τα φύλλα της είναι οδοντωτά μεγάλα σε σχήμα καρδιάς. Τα άνθη της μονογενή με απλό περιάνθιο και μονόχωρη ωοθήκη που αποτελείται από δύο συνήθως καρπόφυλλα, διατάσσονται δε σε αρσενικές και θηλυκές ταξιανθίες. Ο καρπός της μουριάς είναι το μούρο. 

Τα σημαντικότερα είδη μουριάς είναι: 

1. Η λευκή μουριά (Μορέα η λευκή - Morus alba) ή κοινή. Έχει λευκούς και μερικές φορές κόκκινους καρπούς. Καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις στην Κίνα κυρίως για τα φύλλα της που δίνονται τροφή στους μεταξοσκώληκες και για την καλή ποιότητας ξυλεία που παράγει. Αξιοσημείωτο είναι ότι σπάνια βρίσκεις αυλή εκεί, χωρίς μία μουριά. Φτάνει στο ύψος τα 15 μέτρα, τα κλαδιά του απλώνονται και ο φλοιός του είναι χρώματος γκρίζου Εγκλιματίστηκε στην Ευρώπη όπου έφτασε το 12ο αιώνα μ.Χ. και υπάρχει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Είναι καλλωπιστικό δέντρο και δίνει πολύ πλούσια σκιά. 

2. Η μαύρη μουριά (Μορέα η μέλαινα - Morus nigra). Το ύψος της φτάνει τα 10 μέτρα και η καταγωγή της είναι από το Ιράν. Είναι το πιο κοινό είδος μουριάς και εξαπλώθηκε παγκοσμίως πολύ γρήγορα. Από το 15ο αιώνα μ.Χ. την καλλιεργούσαν στην Ιταλία και τα φύλλα της δίνονταν τροφή στους μεταξοσκώληκες. Όμως επειδή τα φύλλα της λευκής μουριάς θεωρούνται σαν καλλίτερη τροφή, γρήγορα αντικαταστάθηκε από αυτή. Σήμερα καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό της που είναι ο πιο νόστιμος από όλα τα είδη. Η ξυλεία της είναι καλής ποιότητας και μπορεί να επεξεργαστεί κατάλληλα. Χρησιμοποιείται στην κατασκευή αγροτικών εργαλείων, πασσάλων, στην επιπλοποιία και στην κατασκευή βαρελιών. 

3. Η κόκκινη μουριά (Μορέα η ερυθρά - Morus rubra). Ψηλό δέντρο, μπορεί να ξεπερνά και τα 20 μέτρα σε ύψος. Καλλιεργείται για τους καρπούς της και την ξυλεία της. 

4. Η ρωσική μουριά (Μορέα η λευκή ποικ. η ταταρική - Morus alba var. tatarica). Ανήκει στο ίδιο είδος με τη λευκή, όμως είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες. Βρίσκεται σε πολλές περιοχές της βόρειας Ευρώπης. 

5. Το είδος Μορέα η μεσοζύγια (Morus mesozygia) ή αφρικανική. Το ψηλότερο από όλα τα είδη φτάνει τα 30 μέτρα ύψος, βρίσκεται δε στις περιοχές της κεντρικής Αφρικής. Δίνει πλούσια σκιά και καλής ποιότητας ξυλεία γνωστή με την ονομασία ντιφού. Βαρύ και σκληρό, πολύ ανθεκτικό ξύλο χρησιμοποιείται στην κατασκευή πατωμάτων ποιότητας, στις οικοδομές και στην κατασκευή ισχυρών δοκαριών στήριξης. Κατεργάζεται εύκολα και χρησιμοποιείται στην κατασκευή ξύλινων παιχνιδιών και ξυλόγλυπτων. Υπάρχουν ακόμη ποικιλίες που δεν παράγουν καθόλου καρπούς (στείρες) και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για καλλωπιστικούς σκοπούς σε δρόμους, πάρκα κ.λ.π. Αυτά τα είδη που ξεχωρίζουν από τα υπερμεγέθη φύλλα τους είναι πολύ διαδεδομένα και στην Ελλάδα. Πολλαπλασιάζονται αποκλειστικά με εμβολιασμό.