Ελίχρυσος, ο πολύτιμος

Ελίχρυσος (αμάραντος, αθάνατος, σεμπερβίβα) 

Μυθικό φυτό της Μεσογείου, στο οποίο η φύση δώρισε το χάρισμα της αιώνιας νεότητας, καθώς διατηρεί την ομορφιά και τη φρεσκάδα του ακόμα κι όταν κοπεί. Το γένος helichrysum περιλαμβάνει πάνω από 500 είδη με εξάπλωση σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Πολλά καλλιεργούνται σαν καλλωπιστικά. 

Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου δέκα είδη. Ένα από αυτά και η αγαπημένη του Τσιρίγου, σεμπρεβίβα ή σεμπρεβίδα όπως τη λέγαμε παλιότερα, πριν μάθουμε καλά τα ιταλικά. Το ονόμασαν έτσι οι Βενετσιάνοι κατακτητές καθώς παρατήρησαν ότι όταν το έκοβαν έμενε πάντα το ίδιο (δεν μαραινόταν στον χρόνο). Tο “λουλούδι” της σεμπρεβίβας διατηρεί το χρώμα του για πολλά χρόνια. Βέβαια στην πραγματικότητα τα μικροσκοπικά άνθη της μαραίνονται και πεθαίνουν.

Αυτό που διατηρείται είναι τα γυαλιστερά, αχυρώδη κίτρινα φύλλα που περιβάλλουν τα μικροσκοπικά άνθη. Γι αυτό και οι σεμπρεβίβες μαζεύονται πριν ανοίξουν τα βράκτια:(φύλλο, συχνά χρωματιστό, από τη βάση του οποίου αναπτύσσεται το άνθος) αυτά και γίνεται ειδική επεξεργασία ώστε τα μπουμπούκια να παραμείνουν λαμπερά κίτρινα για πολύ καιρό. Από τα ελληνικά είδη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το σπάνιο τοπικό ενδημικό της Αμοργού, ( Helichrysum amorginum) με υπόλευκα άνθη. Το ελίχρυσο είναι αντιφλεγμονώδες, αντιβακτηριακό, ενώ το αιθέριο έλαιο του που έχει έντονο άρωμα, χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και σε καλλυντικές κρέμες. Εκτός από την σεμπρεβίβα, στην ίδια κατηγορία είναι και ο αμάραντος, ένα αυτοφυές ποώδες φυτό που τραγουδήθηκε και από τη λαϊκή μας παράδοση….

Συλλέγεται στις απόκρημνες νότιες ακτές των Κυθήρων και στην βραχονησίδα Χύτρα. Δεν συναντιέται σε άλλα μέρη της Ελλάδας (φύεται μόνο στα Κύθηρα). Το συλλέγουν συγκεκριμένα άτομα.

Η σεμπρεβίβα των Κυθήρων με σχετικά μεγάλα άνθη και έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα φυτρώνει σε απόκρημνα μέρη στα νοτιοδυτικά του νησιού και στη Χύτρα. Πιστεύω ότι πρόκειται για το είδος Helichrysum orientale, Ελίχρυσον το ανατολικό. Το μπουμπούκι του φυτού, με κύρια προέλευση τη Χύτρα, όπου κάθε αρχή καλοκαιριού γίνεται οργανωμένη συλλογή από ορισμένους ντόπιους, χρησιμοποιείται από χειροτέχνες του νησιού για κατασκευή αναμνηστικών δώρων και διακοσμητικών.

Το είδος Ηelichrysum stoechas (L.) DC, φυτρώνει σχεδόν παντού. Η καλλιεργημένη σεμπρεβίβα είναι σημαντικά μεγαλύτερη από την άγρια με έντονο κίτρινο χρώμα χωρίς όμως τις χρυσαφιές αποχρώσεις της αυτοφυούς.

Σε ότι αφορά το επιστημονικό όνομα, που, όπως και στα περισσότερα φυτά προέρχεται κατά βάση από τα αρχαία ελληνικά, υπάρχουν διάφορες απόψεις. Κατά μία εκδοχή ( Αθήναιος 15.681), ο Θεμισταγόρας από την Έφεσο αποδίδει την ονομασία του φυτού στη νύμφη Ελιχρύση, που το αγάπησε και το μάζεψε πρώτη. Άλλη πιθανή ετυμολόγηση είναι από το ελίσσω + χρυσός και το επίθετο orientale = ανατολικός , αναφορά στη γεωγραφική εξάπλωση του φυτού στην ανατολική Μεσόγειο και την Τουρκία.

Στεφάνια από ελίχρυσο πρόσφεραν οι Αρχαίοι Έλληνες στους αθάνατους θεούς. Ο Θεόφραστος το ονόμασε “χρυσάνθεμον” και ελίχρυσο και το εκτιμούσε ιδιαίτερα για την καταπραϋντική επίδραση που είχε στο θυμικό του ανθρώπου. Το φυτό αναφέρεται ακόμα στον Θεόκριτο που θαυμάζει το χρυσοκίτρινο χρώμα του, στον Διοσκουρίδη και τον Πλίνιο που το θεωρούν από τα καλύτερα αφιερώματα στα αγάλματα των θεών. Ο πρώτος βοτανικός κήπος με καθαρά επιστημονικό, ερευνητικό και μορφωτικό χαρακτήρα, ήταν εκείνος που ιδρύθηκε από τον Αριστοτέλη το 350 π.χ. κοντά στον Ηριδανό, παραπόταμο του Ιλισού. Είχε εμπλουτιστεί και με Έλίχρυσο και πολλά σπάνια φυτά που έστελνε ο Μέγας Αλέξανδρος στο δάσκαλο του από τις ασιατικές χώρες τις οποίες κατακτούσε. Επιμελητής του κήπου ήταν ο Θεόφραστος, μαθητής και φίλος του Αριστοτέλη, ο οποίος θεωρείται σήμερα ως ο θεμελιωτής της Βοτανικής Επιστήμης.

Ο μύθος του Πάρη και της ωραίας Ελένης.

Ο μύθος λέει ότι όταν ο Πάρις έκλεψε την ωραία Ελένη από την Σπάρτη και ενώ ταξίδευαν προς την Τροία, σταμάτησαν στα Κύθηρα για να κάνουν σπονδές προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης που τους προστάτευε. Εκεί πέρασαν λίγες μέρες και ολοκλήρωσαν τον έρωτά τους. Η ωραία Ελένη όμως ζήλεψε την θέα Αφροδίτη που κατά την μυθολογία ζούσε στο νησί και απαίτησε από τον Πάρη να της πει ότι εκείνη ήταν η πιο όμορφη γυναίκα. Ο Πάρις θέλοντας να καθησυχάσει την ωραία Ελένη της είπε δείχνοντας το κίτρινο άνθος : «Βλέπεις αυτό το λουλούδι; Τα μαλλιά σου έχουν το χρυσαφί του χρώμα, το σώμα σου μοιάζει με τον μίσχο του και το δέρμα σου είναι απαλό σαν τα πέταλά του. Η ομορφιά σου θα διατηρηθεί έτσι για πάντα» .