Σαμπούκος: Το «φαρμακείο» της φύσης

Ο σαμπούκος ή ζαμπούκος ή κουφοξυλιά (Sambucus nigra, όπως είναι η λατινική ονομασία του), είναι ένα δέντρο με κρεμ λουλούδια που το φθινόπωρο δίνουν τη θέση τους σε σκούρες μωβ ρώγες.

Ο σαμπούκος είναι ένα είδος μουριάς και είναι εγγενής στην Ευρώπη, αλλά έχει πολιτογραφηθεί και στην Αμερική, ενώ έχει μια μακρά ιστορία ιατρικής χρήσης ιδιαίτερα στην Αγγλία, όπου χρησιμοποιήθηκε κυρίως για να κάνει κρασί σαμπούκου και πίτες.

Εχει παραδοσιακά χρησιμοποιηθεί για να ανακουφίσει τον πόνο, τη φλεγμονή, την κατακράτηση υγρών και την κυκλοφορική συμφόρηση. Ολα τα μέρη του δέντρου του σαμπούκου, συμπεριλαμβανομένου του φλοιού, των λουλουδιών και των φύλλων, έχουν χρησιμοποιηθεί σε φυτικά φάρμακα. Τα φύλλα του προστίθενται σε τοπικές κρέμες και για θεραπεία φλεγμονωδών διαταραχών όπως η αρθρίτιδα και το έκζεμα. Ο φλοιός του έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της κατακράτησης υγρών, τη δυσκοιλιότητα και για να προκληθεί εμετός.

Ωστόσο, είναι τα λουλούδια και οι καρποί του σαμπούκου που χρησιμοποιούνται συχνότερα για ιατρική χρήση. Ο σαμπούκος περιέχει φλαβονοειδή, που είναι φυσικές χημικές ουσίες, που δίνουν στα φαγητά γεύση και χρώμα. Μπορεί, επίσης, να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να εφοδιάσει τον οργανισμό με αντιοξειδωτική προστασία. Ο σαμπούκος είναι αποτελεσματικός στη θεραπεία ορισμένων ασθενειών που σχετίζονται με την κατάθλιψη ή το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαταρκτικές μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να είναι επίσης αποτελεσματικός εναντίον ορισμένων ιών, συμπεριλαμβανομένου του έρπητα και του ιού της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV).

Είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά βότανα για την πρόληψη και τη θεραπεία των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού. Εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνει την υπερβολική έκκριση της βλέννας, ενώ συμβάλλει στη μείωση της διόγκωσης των βλεννογόνων μεμβρανών, τη βελτίωση της αποστράγγισης των κόλπων και τη μειωμένη ρινική συμφόρηση στους ασθενείς με βακτηριακή κολπίτιδα. Ο συνδυασμός του με φυτικά προϊόντα έχει χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για τη θεραπεία της βρογχίτιδας, ενώ υπάρχουν σιρόπια και παστίλιες με εκχύλισμα σαμπούκου που διατίθενται για τη θεραπεία των κοινών συμπτωμάτων κρυολογήματος ή γρίπης.

Εχει αποδειχθεί ότι είναι πολύ πιο αποτελεσματικός ενάντια σε τουλάχιστον οκτώ στελέχη του ιού της γρίπης. Μια κλινική μελέτη διαπίστωσε ότι θεραπεύει το 90% των λοιμώξεων της γρίπης σε τρεις ημέρες, που ήταν το ήμισυ του χρόνου που απαιτήθηκε για να συνέλθουν οι συμμετέχοντες που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Στο Ισραήλ πωλείται ως πατενταρισμένο φυτικό φάρμακο που συνιστάται για τη θεραπεία των συμπτωμάτων της γρίπης.

Ο σαμπούκος πωλείται υπό τη μορφή δισκίου ή κάψουλας, σε βάμματα, εκχυλίσματα και σε συνδυασμό με άλλα προϊόντα. Μπορείτε, επίσης, να αγοράσετε αποξηραμένα λουλούδια σαμπούκου και να τα χρησιμοποιήσετε για να φτιάξετε ιαματικά βότανα. Δύο κουταλάκια του γλυκού αποξηραμένα λουλούδια βυθίζονται για 15 λεπτά σε 1 φλιτζάνι ζεστό νερό. Οι νωποί καρποί του σαμπούκου μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιηθούν για να γίνει μια τοπική κρέμα για την ανακούφιση της αρθρίτιδας. Σιγοβράστε αρκετές χούφτες φρέσκα λουλούδια σαμπούκου μέσα σε λιωμένη βαζελίνη για 40 λεπτά, αφήστε το μείγμα να κρυώσει και να στερεοποιηθεί πριν το εφαρμόσετε στα χέρια κατά την κατάκλιση.

Σε μεγάλες δόσεις ο σαμπούκος μπορεί να προκαλέσει διάρροια, λόγω μιας χημικής ουσίας που περιέχει, που ονομάζεται σαμπουνιγρίνη. Ακόμα, οι άψητοι καρποί του μπορεί να προκαλέσουν ναυτία και εμετό, ακόμα και αν είναι ώριμοι. Οι σπόροι, ο φλοιός και τα άγουρα φρούτα περιέχουν κυάνιο που είναι δυνητικά τοξικό.