Σένα ή Σιναμική ή Φύλλα Αλεξανδρείας

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Cassia angustifolia (Κασσία η στενόφυλλη) ή Cassia senna (Κασσία η σέννα). Ανήκει στην οικογένεια των Χερδωπών. Το συναντούμε με τα ονόματα Σέννα, Κασσία, Συναμική, φύλλα Αλεξανδρείας ή φύλλα Αιγύπτου.

Είναι θάμνος το ύψος του οποίου κυμαίνεται από μισό έως δύο μέτρα. Καλλιεργείται σε Ινδία και τις χώρες γύρω από την Ερυθρά θάλασσα (ιδιαίτερα στο Σουδάν). Έχει φύλλα σύνθετα, με φυλλάρια χωρίς χνούδι, ωοειδή-λογχοειδή. Άνθη ακανόνιστα με ελεύθερα σέπαλα. Τα άνθη είναι μεγάλα σε μέγεθος, χρώματος κίτρινου με τάση προς το καφέ.

Ο καρπός είναι πλατύς λοβός, ελαφρώς διογκωμένος πάνω από τους σπόρους και μοιάζει με της φασολιάς. Περιέχει περίπου 6 σπόρους σε κάθε λοβό.

Ιστορικά στοιχεία:

Η Σέννα για χιλιετίες έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ως βότανο στη λαϊκή ιατρική. Σέννα είναι η αραβική ονομασία του βοτάνου το οποίο για πρώτη φορά χρησιμοποίησαν για τις θεραπευτικές του ιδιότητες οι Άραβες γιατροί Serapion και Mesue. Κύρια το καλλιεργούσαν στην περιοχή της Νουβίας και στο Χαρτούμ (Σουδάν). Από κει με καμήλες το έφερναν στο Ασσουάν και δια μέσου του Νείλου έφτανε στη Μεσόγειο και από κει σε Ευρώπη και Ασία.

Η ονομασία φύλλα Αλεξανδρείας βγήκε γιατί το λιμάνι της Αλεξάνδρειας για εκατονταετίες ήταν ο κύριος κόμβος μεταφοράς του. Τον 11ο αιώνα, εισήχθη από τους Άραβες, στη Βενετία, αλλά στην Ευρώπη, η χρήση των φύλλων της Σέννα διαδόθηκε μόνο κατά το τέλος του Μεσαίωνα.

Στη σύγχρονη ιατρική έχει χρησιμοποιηθεί από την δεκαετία του 50 ως καθαρτικό.

Συστατικά-χαρακτήρας:

Είναι γλυκό, ψυκτικό και καθαρτικό βότανο. Δρα ως καθαρτικό και περιέχει παρόμοια ενεργά συστατικά παράγωγα ανθρακινονών και γλυκοσίδια όπως η αλόη και το ρεβέντι. Αυτά ονομάζονται σεννοσίδες ή γλυκοσίδια σέννα.

Τα φύλλα περιέχουν γλυκοσίδια ανθρακινόνης (περίπου 3% αποτελούμενα κύρια από σεννοσίδη Α και Β), χρωστικές ουσίες, ρητίνη, ταρταρικό οξύ.

Οι καρποί περιέχουν σιννοσίδια Α και Β, γλυκοσίδια ναφθαλίνης, το γλυκοσίδιο σεννοσίδη Α1 κ.α. Επιπλέον περιέχει γλίσχρασμα, φλαβονοειδή, πτητικό έλαιο, σάκχαρο και ρητίνη.

Υπάρχουν περίπου 250 είδη Σέννας και κάποιοι ισχυρίζονται πως υπάρχουν περισσότερα από 350. Το κλασσικό είδος όμως είναι η Σέννα η Αλεξανδρινή οποία έχει ως δραστική ουσία το χρυσοφαινικό οξύ, το οποίο έχει καθαρτικές ιδιότητες και αποτελεί το κύριο συστατικό πολλών καθαρτικών σκευασμάτων.

Επίσης το ρεϊνικό – κασσιακό οξύ που περιέχει έχει βακτηριοκτόνα και μυκητοκτόνα δράση.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη - συλλογή:

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι ξηροί λοβοί των καρπών και τα φύλλα. Οι συλλογή γίνεται τον χειμώνα σε Αίγυπτο, Σουδάν, Ιορδανία και Ινδία.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:

Το βότανο δρα ως καθαρτικό, αντιπυρετικό και ευκοίλιο.

Οι λοβοί και τα φύλλα της Σέννα χρησιμοποιούνται σαν ισχυρό καθαρτικό. Αυξάνει τις περισταλτικές κινήσεις του εντέρου και ανακουφίζει από την δυσκοιλιότητα.

Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η δυσκοιλιότητα είναι συνήθως αποτέλεσμα άλλου προβλήματος υγείας και όχι η αρχική αιτία. Οι ασθενείς που υποφέρουν από δυσκοιλιότητα, πρέπει να επισκέπτονται τον γιατρό τους για να εντοπίσουν το κύριο πρόβλημα και να το θεραπεύσουν.

Τα σεννοδίδια Α και Β είναι υπακτικά που χρησιμοποιούνται σε περίπτωση σοβαρής δυσκοιλιότητας, ενώ οι καρποί έχουν ηπιότερη δράση και χρησιμοποιούνται για τα παιδιά και άτομα που υποφέρουν από το στομάχι τους.

Ίχνη διανθρόνης που εμφανίζονται στα κακώς διατηρημένα φύλλα, μπορούν να προκαλέσουν πόνους στο στομάχι.

Παρασκευή και δοσολογία:

Τα φύλλα και οι λοβοί παρασκευάζονται ως έγχυμα. Βάζουμε τους λοβούς ή τα φύλλα να μουλιάσουν σε ζεστό νερό για 6-12ώρες. Αν πρόκειται για αλεξανδρινή Σέννα χρησιμοποιούμε 3-6 λοβούς ή φύλλα. Αν πρόκειται για Σέννα του Τινέβελι χρησιμοποιούμε 4-12 λοβούς ή φύλλα. Η δράση του βοτάνου είναι αργή και εμφανίζεται 10 με 12 ώρες μετά την λήψη. Υπό μορφή βάμματος η ημερήσια δόση είναι 2-7 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

Προφυλάξεις:

Οι σεννοσίδες του φυτού είναι καθαρτικές. Όπως όλες οι ανθρακινόνες, ερεθίζουν τα εντερικά τοιχώματα προκαλώντας κένωση. Εξ αιτίας αυτού, η συνεχής χρήση του βοτάνου, δεν επιτρέπεται μια και το έντερο μπορεί να εξαρτηθεί ολοσχερώς και να μην λειτουργεί χωρίς αυτό.

Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε περίπτωση σπαστικής δυσκοιλιότητας. Η χρόνια δυσκοιλιότητα πρέπει να θεραπεύεται από τον γιατρό.

Η Σέννα προκαλεί εντερικούς πόνους και για τον λόγο αυτό πρέπει να συνδυάζεται με αρωματικά ή χωνευτικά βότανα όπως τζίντζερ, γαρίφαλα, άνηθο, μάραθο, γλυκόριζα, κόλιανδρο, πορτοκαλόφλουδα, κάρδαμο.

Υπερβολικά συχνή χρήση, εκτός της εξάρτησης, μπορεί να προκαλέσει ζαλάδες, εμετούς και πονόκοιλο. Αν κατά τύχη ληφθεί από νήπια μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες όπως σοβαρό εξάνθημα.

*Άρθρο του Σάκη Κουβάτσου στα Χανιώτικα Νέα