Ένα βότανο που καταπολεμά την αρθρίτιδα και την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη

Βοτανικό όνομα: Urtica dioica

Κοινό όνομα: Nettle

Η τσουκνίδα είναι ένα φυλλοειδές φυτό που βρίσκεται στις πιο εύκρατες περιοχές του κόσμου. Η ρίζα και τα φύλλα της τσουκνίδας χρησιμοποιούνται στη βοτανική ιατρική. Η τσουκνίδα χρησιμοποιείτο ήδη από τα αρχαία χρόνια, αφού αναφέρεται στα αρχαία ελληνικά ιατρικά κείμενα. Η δράση της τσουκνίδας καταγράφηκε από το Χρύσιππο, τον Αριστοφάνη και τον Ησίοδο, ενώ στα ρωμαϊκά χρόνια οι λεγεωνάριοι τρίβονταν με τα φύλλα της για να ζεσταθούν. Επίσης χρησιμοποιήθηκε ως διουρητικό και καθαρτικό. 

Ο Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.) πρώτος κατέταξε την τσουκνίδα ανάμεσα στα φυτά «πανάκεια» (κάνουν για πολλαπλές χρήσεις) και συνέστησε την τσουκνίδα για την θεραπεία 61 ασθενειών. Ο Έλληνας ιατρός Γαληνός συνιστούσε την τσουκνίδα ως διουρητικό, καθαρτικό και για τη θεραπεία των δαγκωμάτων από τους σκύλους, της γάγγραινας, των οιδημάτων, της ρινορραγίας, της υπερβολικής εμμηνόρροιας, για τις ασθένειες που σχετίζονται με την σπλήνα, για τη θεραπεία της πλευρίτιδας, της πνευμονίας, του άσθματος, των ελκών στο στόμα και για την αντιμετώπιση της τριχοφυΐας.

Τον Μεσαίωνα η τσουκνίδα χρησιμοποιήθηκε για την θεραπεία του έρπητα ζωστήρα, της δυσκοιλιότητας, της ξηρής ασθένειας η οποία κατά πάσα πιθανότητα σήμαινε προβλήματα με τα ιγμόρεια ή τους πνεύμονες, του βλεννογόνους και το δέρμα. Οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν την τσουκνίδα για την θεραπεία της ακμής, της διάρροιας και για τις λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.

Τα εκχυλίσματα της τσουκνίδας έχουν συμπεριληφθεί σε τονωτικά των μαλλιών εδώ και αιώνες λόγω της θεωρούμενης ικανότητάς τους να διεγείρουν την ανάπτυξη των μαλλιών. Όπως και πολλά πικρά βότανα, η τσουκνίδα είναι ένα καθαριστικό του αίματος. Η μακρά λίστα των παραδοσιακών της χρήσεων μπορεί να συνοψιστεί στην ικανότητά της να αυξάνει την παραγωγή των ούρων, στην ήπια καθαρτική της επίδραση και στην ικανότητά της να αυξάνει την αποτελεσματικότητα της ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας.

Πέρα από αυτές τις γενικές επιδράσεις, η λαϊκή χρήση του βοτάνου στηρίζεται στην ικανότητά του να αντιμετωπίζει ανισορροπίες των βλεννωδών μεμβρανών.

Έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για τη θεραπεία του άσθματος, των ελκών, της βρογχίτιδας, του ίκτερου, της νεφρίτιδας, των αιμορροΐδων και της δυσμηνόρροιας.

Σύγχρονες έρευνες

Η τσουκνίδα περιέχει βήτα-καροτίνη (πιο πολύ από το καρότο), Β1, Β2, Β3 και Β5, Κ, Ε, και πολλή βιταμίνη C. Επίσης είναι καλή πηγή ασβεστίου, σιδήρου, φολικού οξέος, κάλιου, μαγγάνιου, μαγνήσιου, φωσφόρου, σελήνιου και ψευδάργυρου και πολλών άλλων σημαντικών ιχνοστοιχείων. Τα φύλλα της περιέχουν μυρμηκικό οξύ, χλωροφύλλη, σεροτονίνη, ακετυλοχολίνη, γλυκοκινόνες, και ταννίνες. Η απουσία οξαλικού οξέος, την κάνει κατάλληλη για άτομα που πάσχουν από αναιμία, γιατί χωρίς το οξαλικό απορροφάται μεγαλύτερη ποσότητα σιδήρου. Επιπλέον, έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C που βοηθά στην ακόμα καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου.

Όταν η τσουκνίδα λαμβάνεται στοματικά, η δράση της είναι σαν το καγιέν (capsicum). Τα συστατικά της τσουκνίδας διεγείρουν τον βλεννογόνο του πεπτικού συστήματος, οι βλεννώδεις μεμβράνες έπειτα αντιδρούν στη διέγερση παράγοντας προστατευτική βλέννα. Αυτό με τη σειρά του προκαλεί συμπαθητικές ανταποκρίσεις σε άλλες βλεννώδεις μεμβράνες του σώματος. Αυτές οι συμπαθητικές ανταποκρίσεις επικεντρώνονται στο αναπαραγωγικό, αναπνευστικό και ουροποιητικό σύστημα, κάτι που δικαιολογεί τη μακρά λίστα των λαϊκών χρήσεων που αποδίδονται στην τσουκνίδα.

Έχει στυπτικές, διουρητικές και τονωτικές ιδιότητες, ελέγχει τις αιμορραγίες, καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες, αυξάνει την αιμογλομπίνη, τονώνει το κυκλοφορικό σύστημα και μειώνει την πίεση και ταβεπίπεδα σακχάρου του αίματος. Διεγείρει τη λειτουργία του παγκρέατος. Γυναίκες που θηλάζουν κάνουν καλό να παίρνουν την τσουκνίδα: αυξάνει το γάλα, δυναμώνει και τονώνει τη μήτρα και όλα τα θρεπτικά στοιχεία περνούν και στο μωρό. Οι έγκυες μπορούν από τον τρίτο μήνα της εγκυμοσύνης να την παίρνουν για τόνωση της μήτρας. Έχει βρεθεί ότι έχει αντισπασμωδική δράση, σε περιπτώσεις ρευματισμών ή ισχιαλγίας. Η τσουκνίδα βελτιώνει τη λειτουργία των νεφρών και είναι διουρητικό και αντιφλεγμονώδες μέσο, για τις παθήσεις των νεφρών και του ουροποιητικού συστήματος και σε περιπτώσεις κατακράτησης ούρων. Η τσουκνίδα είναι ιδιαίτερα ευεργετική σε όσους πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια. Καταναλώνουμε μια κούπα τσάι ή χυμό τσουκνίδας κάθε πρωί μετά το ξύπνημα και για 30 ημέρες. Μπορεί να μειώσει το ουρικό οξύ. Ενδείκνυται επίσης και στις ασθένειες του συκωτιού και της χολής. Ακόμα, χάρη στις διουρητικές ιδιότητες που έχει, βοηθάει στην απώλεια βάρους και την καταπολέμηση της κυτταρίτιδας. Επίσης έχει υψηλή περιεκτικότητα σε σεροτονίνη και ακετυλοχολίνη. Αυτές οι δύο ουσίες είναι φυσικά κατασταλτικά της όρεξης και βοηθάνε στην απώλεια βάρους. Έχει αντισταμινική δράση και έτσι είναι πολύτιμη σ’ όσους υποφέρουν από αλλεργίες. Σε εποχιακή αλλεργία (hayfever) ξεκινάμε αγωγή με τσουκνίδα τρεις μήνες πριν εμφανιστεί η γύρη για τα καλύτερα αποτελέσματα, πίνουμε καθημερινά έκχυμα ή βάμμα τσουκνίδας.

Λόγω των στυπτικών ιδιοτήτων της μπορεί να σταματήσει την αιμορραγία από μικροτραυματισμούς στο δέρμα. Τα φρέσκα φύλλα τσουκνίδας, όταν τοποθετούνται στο δέρμα και ιδιαίτερα στην περιοχή των νεφρών, προκαλούν τσούξιμο και κάψιμο και επιδρούν στην βαθιά χαλάρωση από ρευματικούς πόνους. Στην ακμή η τσουκνίδα μπορεί να βελτιώσει την υφή των ξηρών και λιπαρών επιδερμίδων. Καθαρίζει χωρίς να αφαιρεί τα φυσικά έλαια από το δέρμα, καθιστώντας έτσι την τσουκνίδα ιδανική για την αντιμετώπιση της ακμής. Ένα έγχυμα από τσουκνίδα ή φυσικά προϊόντα όπως σαπούνια που περιέχουν τσουκνίδα, βοηθάει να καθαρίσουν βαθιά οι πόροι, καθώς και στην εξάλειψη των μικροβίων που συμβάλλουν στη δημιουργία σπυριών. Στο έκζεμα η τσουκνίδα όταν εφαρμόζεται τοπικά είτε ως αφέψημα είτε ως λάδι σκέτο ή σε αλοιφή βοηθάει στην ανακούφιση από τον κνησμό και στην ενίσχυση της πάσχουσας περιοχής.

Η τσουκνίδα μπορεί να βελτιώσει την υφή των ξηρών και λιπαρών μαλλιών. Καθαρίζει χωρίς να αφαιρεί τα φυσικά έλαια από το δέρμα και τα μαλλιά, καθιστώντας έτσι την τσουκνίδα ιδανική για την αντιμετώπιση της πιτυρίδας. Για τα μαλλιά, εκτός από το σαπούνι, ένα τελικό ξέβγαλμα με έγχυμα τσουκνίδας μπορεί να βοηθήσει να καθαρίσει το ξηρό δέρμα και η πιτυρίαση. Τονώνει τα μαλλιά και δυναμώνει την τρίχα.

Τα φύλλα της τσουκνίδας (όχι η ρίζα) είναι ένα πολύ αποτελεσματικό φάρμακο κατά της αρθρίτιδας, και αυτό έχει πιστοποιηθεί από πολλές μελέτες. Ο παράγοντας νέκρωσης όγκων-άλφα (TNF-alpha) και η ιντερλευκίνη-βήτα (1L-1b) έχουν εξακριβωθεί ως παράγοντες καταστροφής του χόνδρου τόσο στην οστεοαρθρίτιδα όσο και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Οι μελέτες δείχνουν ότι ο αποκλεισμός αυτών των ανοσοποιητικών παραγόντων μπορεί να προκαλέσει θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα φύλλα της τσουκνίδας έχουν φανεί ότι μειώνουν τα επίπεδα του παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα και της ιντερλευκίνης-βήτα. Τα φύλλα της τσουκνίδας αναχαιτίζουν επίσης τον γενετικό παράγοντα μεταγραφής που ενεργοποιεί τον παράγοντα νέκρωσης όγκων- άλφα στους αρθρικούς ιστούς.

Τα αντιαρθριτικά φάρμακα αναπτύσσονται για να καταστέλλουν τον παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα, αλλά παρόμοια αποτελέσματα μπορούν να επιτευχθούν με ασφάλεια σήμερα χρησιμοποιώντας φύλλα τσουκνίδας. Θα πρέπει να τονιστεί ότι το εκχύλισμα των φύλλων της τσουκνίδας περιέχει διαφορετικά φυτοχημικά συστατικά από ότι το εκχύλισμα της ρίζας της τσουκνίδας, το οποίο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της καλοήθους ασθένειας του προστάτη. Επομένως, αν θέλετε να έχετε την αντιαρθριτική προστασία της τσουκνίδας, θα πρέπει να βρείτε σκευάσματα τσουκνίδας που να γράφουν nettle leaf (φύλλα τσουκνίδας).

Τα φύλλα της τσουκνίδας είναι ένα βότανο με μακρά παράδοση χρήσης ως φάρμακο για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα στη Γερμανία. Το εκχύλισμα των φύλλων της τσουκνίδας έχει βρεθεί ότι περιέχει μια ποικιλία ενεργών συστατικών, όπως αναστολείς της κυκλοοξυγενάσης (COX) και λιποοξυγενάσης (LOX), καθώς και συστατικά που επηρεάζουν την έκκριση κυτοκινών.

Το 1997 μια ελεγχόμενη με placebo μελέτη παρείχε την πρώτη πειστική απόδειξη ότι ο αποκλεισμός μιας ειδικής κυτονίνης μπορεί να είναι αποτελεσματική θεραπεία των ανθρώπινων αυτοάνοσων και φλεγμονωδών ασθενειών(364).

Ενδιαφέροντα αποτελέσματα με αποκλεισμό του παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα έχουν επίσης επιτευχθεί σε δοκιμές που διεξήχθησαν για τη νόσο του Crohn, τη σήψη και το AIDS. Μια ελεγχόμενη με placebo δοκιμή σε ανθρώπους έδειξε ότι τα φύλλα της τσουκνίδας παρουσίασαν ισχυρή επίδραση στη μείωση των επιπέδων του παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα σε ασθενείς με αρθρίτιδα.

Μια άλλη μελέτη που διεξήχθη σε 40 ασθενείς που υπέφεραν από οξεία αρθρίτιδα σύγκριναν τις επιδράσεις 200 mg ενός μη στεροειδούς αντιφλεγμονώδους φαρμάκου (diclofenac) με 50 mg του φαρμάκου αυτού σε συνδυασμό με 50 γραμμάρια φύλλων τσουκνίδας την ημέρα. Τα ολικά σκορ αρθρώσεων βελτιώθηκαν σημαντικά και στις δύο ομάδες περίπου 70%.

Η προσθήκη εκχυλίσματος φύλλων τσουκνίδας έκανε δυνατή μια μείωση της δόσης του μη στεροειδούς αντιφλεγμονώδους φαρμάκου σε ποσοστό 75%, διατηρώντας την ίδια αντιφλεγμονώδη επίδραση με μειωμένες παρενέργειες. Το εκχύλισμα των φύλλων της τσουκνίδας ενίσχυσε την αντιφλεγμονώδη δράση του μη στεροειδούς αντιφλεγμονώδους φαρμάκου.

Τα φύλλα της τσουκνίδας δεν μειώνουν μόνο τα επίπεδα του παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα, αλλά έχουν πρόσφατα φανεί ότι το κάνουν αυτό εμποδίζοντας τον γενετικό παράγοντα μεταγραφής που ενεργοποιεί τον παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα, και την ιντερλευκίνη-βήτα στους αρθρικούς ιστούς(366).

Αυτός ο φλεγμονώδης παράγοντας μεταγραφής, γνωστός ως νουκλεϊκός παράγοντας-κάππα-βήτα(NF-KB), είναι γνωστό ότι είναι ανεβασμένος σε χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες και είναι απαραίτητος για την ενεργοποίηση του παράγοντα νέκρωσης όγκων άλφα. Τα φύλλα της τσουκνίδας θεωρείται ότι δρουν αποτρέποντας την μετατροπή του φυσικού αναστολέα του νουκλεϊκού παράγοντα-κάππα-βήτα (NF-KB) στο σώμα σε απλούστερη ουσία. Έχει επίσης φανεί ότι ο παράγοντας νέκρωσης όγκων-άλφα (TNF-alpha) ενεργοποιεί τον νουκλεϊκό παράγοντα-κάππα-βήτα (NF-KB) στα αρθρικά κύτταρα, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι ένας κύκλος αλληλεπίδρασης ανάμεσα στον παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα και στον νουκλεϊκό παράγοντα-κάππα-βήτα μπορεί να διατηρεί και να ενισχύει την παθολογική διαδικασία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Μια μελέτη σε υγιείς εθελοντές έδειξε την αντιφλεγμονώδη δυνατότητα της τσουκνίδας. Χρησιμοποιήθηκαν ερεθιστικές ουσίες για να διεγείρουν και να αυξήσουν την έκκριση φλεγμονωδών κυτοκινών. Όταν χορηγήθηκε εκχύλισμα τσουκνίδας την ίδια στιγμή, οι συγκεντρώσεις του παράγοντα νέκρωσης-άλφα (TNF-alpha) και της ιντερλευκίνης-βήτα (1L-1b) μειώθηκαν σημαντικά.

Λόγω του ότι τα φύλλα της τσουκνίδας δρουν σε επίπεδο καταπολέμησης της φλεγμονής, θα μπορούσαν επίσης να δοκιμαστούν στην οστεοαρθρίτιδα, αν και δεν έχουν διεξαχθεί μελέτες με τα φύλλα της τσουκνίδας γι ̓ αυτή την πάθηση. Τα εκχυλίσματα ρίζας τσουκνίδας (όχι των φύλλων της τσουκνίδας) έχουν φανεί ότι είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Δύο διπλές-τυφλές μελέτες έχουν δείξει ότι το εκχύλισμα τσουκνίδας είναι αποτελεσματικότερο από placebo(368-369). Μια μελέτη βρήκε ότι ο συνδυασμός saw palmetto και 120 mg εκχυλίσματος τσουκνίδας ήταν εξίσου αποτελεσματικός όσο το φάρμακο finasteride στη θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Ο βοτανικός συνδυασμός είχε επίσης λιγότερες παρενέργειες από ότι η finestaride(370). Άλλη μελέτη έδειξε ότι η τσουκνίδα μόνη της είχε ευεργετικές επιδράσεις στη συμπτωματική καλοήθη υπερπλασία του προστάτη(371). Αυτό το εύρημα υποστηρίζεται από μελέτες σε ζώα που έδειξαν ότι το εκχύλισμα τσουκνίδας μείωσε το μέγεθος του προστάτη, την εβδομαδιαία παραγωγή ούρων και τα επίπεδα του προστάτη, εμποδίζοντας ίσως την ανάπτυξη των κυττάρων του προστάτη. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι άλλη δράση έχει το εκχύλισμα της ρίζας της τσουκνίδας και άλλη δράση το εκχύλισμα των φύλλων της τσουκνίδας. Το εκχύλισμα των φύλλων της τσουκνίδας βοηθά κατά της αρθρίτιδας και όχι κατά της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Έτσι, αν θέλετε να θεραπευτείτε από την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, θα πρέπει να πάρετε εκχύλισμα της ρίζας του φυτού.

Δοσολογία

Για καλοήθη υπερπλασία του προστάτη μπορούν να λαμβάνονται 120 mg συμπυκνωμένου εκχυλίσματος ρίζας σε κάψουλες δυο φορές την ημέρα. Συνήθως η ρίζα τσουκνίδας συνδυάζεται με τα βότανα saw palmetto και pygeum africanum. Για την αρθρίτιδα πρέπει να λαμβάνονται ειδικά συμπληρώματα που περιέχουν εκχύλισμα από τα φύλλα της τσουκνίδας. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αλλεργίας μπορούν να λαμβάνονται δύο με τρεις κάψουλες φύλλων τσουκνίδας 300 mg τρεις φορές την ημέρα.

Παρενέργειες-Αλληλεπιδράσεις

Η τσουκνίδα είναι γενικά ένα ασφαλές βότανο και δεν έχουν σημειωθεί αξιοσημείωτες παρενέργειες.